ภาวะอ้วนลงพุงคืออะไร?
คือ ภาวะที่มีไขมันสะสมในช่องท้องหรืออวัยวะในช่องท้องมากเกินไป โดยไขมันในช่องท้องสามารถละลายเข้าสู่กระแสเลือดและไปสะสมที่อวัยวะต่างๆ เป็นสาเหตุของโรคแทรกซ้อนจำพวกโรคไม่ติดต่อ (NCDs) ซึ่งผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป มีอัตราการเกิดภาวะอ้วนลงพุงถึงร้อยละ 40 

แล้วอ้วนแบบไหนเรียก “อ้วนลงพุง” นะ?
ตรวจสอบภาวะอ้วนลงพุงแบบเบื้องต้นด้วยการวัดเส้นรอบพุงผ่านสะดือ ถ้าได้ขนาดที่เกินส่วนสูงหาร 2 นั่นหมายความว่า อยู่ในภาวะอ้วนลงพุง ยกตัวอย่างเช่น สูง 160 ซม. ต้องมีเส้นรอบพุงไม่เกิน 160 / 2 = 80 ซม. ร่วมกับการพบปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ ตั้งแต่ 2 อย่างขึ้นไปใน 4 อย่าง ดังต่อไปนี้

1. ความดันโลหิตตั้งแต่ 130/85 มิลลิเมตรปรอทขึ้นไป 

2.ระดับไขมันไตรกลีเซอไรด์ในเลือดมากกว่า 150 มิลลิกรัม/เดซิลิตร (Triglyceride > 150 mg/dL) 

3.ระดับน้ำตาลในเลือดมากกว่า 100 มิลลิกรัม/เดซิลิตร (Fasting Plasma Glucose > 100 mg/dL) 

4.ระดับคอเลสเตอรอลชนิดดีในเลือด หรือ High Density Lipoprotein (HDL – Cholesterol) น้อยกว่า 40 มิลลิกรัม/เดซิลิตร สำหรับผู้ชาย และน้อยกว่า 50 มิลลิกรัม/เดซิลิตร สำหรับผู้หญิง

- โรคอ้วน ไขมันอุดตัน โรคหัวใจ โรคอัมพฤกษ์ อัมพาต โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิต ไขมันเกาะตับ มะเร็ง โรคนิ่วในถุงน้ำดี โรคเกาต์ โรคข้อเสื่อม หยุดหายใจตอนนอน (Sleep Apnea) โรคผิวหนัง เชื้อรา เส้นเลือดขอด 

- เสี่ยงต่อภาวะหยุดหายใจขณะนอนหลับ ง่วงซึมในตอนตื่น 

- โรคความเสื่อมของข้อต่อต่างๆ เช่น ข้อเข่า ปวดหลัง ปวดเอว ข้ออักเสบ 

- รอบเอวเพิ่มขึ้นทุกๆ 5 เซนติเมตร จะยิ่งเพิ่มโอกาสในการเป็นโรคเบาหวานได้มาก 3 – 5 เท่า

เคล็ดลับปรับพฤติกรรมลดเสี่ยงอ้วนลงพุง
✅ทานอาหารในปริมาณน้อยลงหรือปรับสัดส่วนให้เหมาะกับกิจกรรมในแต่ละวัน โดยเน้นอาหารเพื่อสุขภาพ อุดมไปด้วยใยอาหาร ได้แก่ ข้าวกล้อง, ธัญพืช, เนื้อปลา, ไข่ต้ม, เต้าหู้, เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน, นมสดพร่องมันเนย, ผักต้ม, มะละกอสุก, ส้ม, กล้วยสุก เป็นต้น 

✅ลดของหวาน ของทอด ของมัน รวมถึงอาหารที่มีกะทิเป็นส่วนผสม เลือกปรุงอาหารด้วยวิธีต้ม ตุ๋น นึ่ง อบ แทนการทอดเพื่อลดการใช้น้ำมัน เช่น แกงจืด แกงส้ม แกงเลียง 

✅ให้ผู้สูงอายุหมั่นออกกำลังกายเป็นประจำอย่างสม่ำเสมอ อย่างน้อยวันละ 30 นาที โดยควรให้ผู้สูงอายุออกกำลังกายแบบเบาๆ เช่น เดิน, โยนเปตอง, แกว่งแขน เป็นต้น 

✅ควรให้ผู้สูงอายุลดหรือควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม 

✅ลดการดื่มแอลกอฮอล์ เพราะนอกจากแอลกอฮอล์จะเข้าไปกระตุ้นระบบสมอง และระบบการทำงานต่างๆ ภายในร่างกายแล้ว ยังส่งผลถึงโรคอ้วน ความดันโลหิตสูงได้อีกด้วย 

สิ่งสำคัญในการลดความเสี่ยงจากภาวะอ้วนลงพุงให้กับผู้สูงอายุ คือการควบคุมน้ำหนัก ไม่ปล่อยให้น้ำหนักมากจนเกินไป ด้วยการดูแลเรื่องอาหารการกิน หากิจกรรมทำร่วมกันเพื่อให้ผู้สูงอายุได้ออกกำลังกาย และสำหรับผู้สูงอายุที่มีปัญหาเรื่องปัสสาวะ เช่น ปัสสาวะเล็ดราด กลั้นปัสสาวะไม่ได้ จนกังวลเวลาต้องออกไปนอกบ้าน ดูแลท่านด้วยตัวช่วยอย่าง ‘กางเกงซึมซับ’ ที่สวมใส่ง่าย ใส่กระชับ ซึมซับดี สัมผัสนุ่ม ช่วยคลายกังวลเรื่องการเข้าห้องน้ำ เพื่อให้ออกไปทำกิจกรรมกับลูกหลานได้เต็มที่อย่างเคย 

ขอบคุณข้อมูลจาก จาก โรงพยาบาลธนบุรี, โรงพยาบาลเปาโล, โรงพยาบาลพริ้นซ์ สุวรรณภูมิ, คู่มือนิทรรศการ สุขสมวัย โดย สสส.